Afyon Şirket Avukatı
Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklehandan bir düzen değildir. Haklar, sosyete süresince insanoğluın cidden elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Haklar, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Adalet kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koymak, maşerî dirimın gerçekleşmesini yağdırmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin muhalifsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyen mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanoğluın idare ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her dem mümkündür. “İşte ahbaplık, insanoğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzen, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Haklar, insanlık seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgani görüş ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten inançlerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini yağdırmak için konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, hak ve seçimın bütünüdür. Elan münteşir bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî evetşamma düzenidir. Haklar Kelime Mealı Haklar kelimesi Arapça “hak” kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “hak” kelimesinin çoğkoca “beddua’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk valörında da kullanılır. Beceri Mealı Haklar dönemden döneme değiştiği için hala doyurucu bir tanım mimarilamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Belirli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince asliye olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri konu düzlük kısmına Özel Haklar, zevat ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Haklar, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun mebdelıca madun dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Haklar kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun bedel yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde model nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Haklar düzlükında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Haklar düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları mâni olmak için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve vakıf cezaları; esas hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları üzere derece derece ahbaplık dallarında derece derece yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut politik inançleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş maşerî bir evetşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî dirimı düzenleyip insanoğluın barış ve asayiş süresince bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Pratik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun tatbikî amacını, maşerî gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile sosyete süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun mimarisından meydana gelen ihtiyaçlarını muhaliflamaya çtuzakışır. Haklar bu fonksiyonu ile tevellüt, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni dirimın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanoğlunun katıksız mimarisına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine iyi çıkmak zorundadır. Haklar önemli ölçüde, ekonomik gerçeklere de mecburdır; ekonomik ihtiyaçlara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Adalet Haklar bu fonksiyonu ile belli başlı bir organizasyon şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak hakiki kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Adalet aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. Eş her dem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni görmek yolunda daimî ve değişlemmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mazmunı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzlükında hukuki bedel olarak söz konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içeren kurallar tamlıkü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve kullanmak yerinde bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir bedel niteliğindeki adalettir. Haklar bir sosyete düzenini içerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzumlu mevcut düzeni sakınmak, gerekse onu değişlemtirmeyi meşrulaştırmak için her dem adalete mebdevurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta muhalifmıza müesses ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut ahbaplık düzenlerinin namına iyi olup olmadığı açısından bir bedel ve yorum ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif muhaliflıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Olağan olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşamma uyacak, hem de bu maşerî dirimın barış süresince sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.
Post Author: admin
